November 2018

Η  συναισθηματική νοημοσύνη ορίζεται ως «η ικανότητα να μπορεί κάποιος να παρακολουθεί και να ρυθμίζει  τα δικά του συναισθήματα  και αυτά των άλλων και να τα χρησιμοποιεί ως οδηγό για σκέψη και δράση» (Mayer  & Salovey, 1990). Αποτελεί μια σχετικά καινούρια έννοια στο χώρο της ψυχολογίας. Μόλις στις αρχές του 20^ου αιώνα άρχισε να μετατοπίζεται το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας σε πιο διευρυμένες προσεγγίσεις της έννοιας της νοημοσύνης, θεωρώντας ότι και οι μη νοητικές ικανότητες του ατόμου έχουν ουσιαστική σημασία για την επιτυχία του στη ζωή.

 Η συναισθηματική νοημοσύνη, ως ένα σύνολο διαπροσωπικών και ενδοπροσωπικών ικανοτήτων, θεωρείται ένας εξαιρετικά σημαντικός παράγοντας, τόσο για την ψυχική υγεία του ατόμου όσο και για την επιτυχία και την ευτυχία του στη ζωή. Αρκετοί ερευνητές  υποστηρίζουν πως τα άτομα με υψηλές βαθμολογίες στις κλίμακες της συναισθηματικής νοημοσύνης απολαμβάνουν υψηλότερη ικανοποίηση από τη ζωή, είναι σε θέση να ρυθμίζουν καλύτερα τη διάθεσή τους, βιώνουν θετικότερα συναισθήματα στην καθημερινότητά τους και εισπράττουν μεγαλύτερη ικανοποίηση από τις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Αντιθέτως, τα χαμηλά επίπεδά της συναισθηματικής νοημοσύνης  σχετίζονται με τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών, την κατανάλωση αλκοόλ και την εμφάνιση ψυχικών διαταραχών, όπως η κατάθλιψη.

Η συναισθηματική νοημοσύνη προϋποθέτει να είμαστε πρώτα εμείς οι ίδιοι σε επαφή με τα συναισθήματά μας και να τα ρυθμίζουμε αποτελεσματικά. Για να συμβεί αυτό χρειάζεται:

• Να αποδεχόμαστε όλα μας τα συναισθήματα είτε είναι «θετικά», όπως η χαρά ή η αγάπη, είτε «αρνητικά», όπως ο θυμός, η λύπη ή ο θυμός.
• Να μην τα επικρίνουμε ή να προσπαθούμε να τα αλλάξουμε, αλλά να επιτρέπουμε στον εαυτό μας  να τα βιώνει.
• Να θυμόμαστε ότι κάθε συναίσθημα είναι μια φυσιολογική αντίδραση στην κατάσταση που βιώνομαι τη δεδομένη στιγμή και εξηγείται βιολογικά. Για παράδειγμα, τη στιγμή που νιώθουμε φόβο, το σώμα προετοιμάζεται για δράση απέναντι στην απειλή.
• Να θυμόμαστε ότι όταν βιώνουμε συναισθήματα όπως το άγχος, ο θυμός ή ο φόβος δεν σημαίνει ότι έχουμε αποτύχει.

Έχοντας επίγνωση των συναισθημάτων μας, μπορούμε να είμαστε ανοικτοί τόσο στις προσωπικές συναισθηματικές μας εμπειρίες όσο και σε αυτές που εκφράζουν οι γύρω μας και να τις διαχειριζόμαστε θετικά. Με τον τρόπο αυτό, η συναισθηματική μας νοημοσύνη επιδρά θετικά στην ποιότητα της καθημερινής μας ζωής και προάγει την ψυχική μας ευεξία.

Ευτυχία Ψύλλου

Ψυχολόγος

Ειδίκευση στη Γνωσιακή – Συμπεριφοριστική θεραπεία 

Ειδικευόμενη στη Γνωσιακή – Συμπεριφορική Θεραπεία των Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής

Πηγές

Austin, E. J., Saklofske, D. H., & Egan, V. (2005). Personality, well-being and health correlates of trait emotional intelligence. Personality and Individual differences, 38(3), 547-558.

Bar-On, R. (1997). BarOn Emotional Quotient Inventory (EQ-i): Technical manual. Toronto, Canada: Multi-Health Systems.

Ciarrochi, J., Deane, F. P. & Anderson, S. (2002). Emotional Intelligence moderates the relationship between stress and mental health. Personality and Individual Differences, 32, 197-209).

Goleman, D. (1998). Συναισθηματική Νοημοσύνη: Γιατί το «EQ» είναι πιο σημαντικό από το «IQ»; Αθήνα: Ελληνικά Γράµµατα.

Salovey,P. &Mayer,J.D. (1990). Emotional intelligence. Imagination, Cognition, and Personality, Vol.9, No.3, pp.185-202

Zeidner, M., &Olnick-Shmesh, D. (2010). Emotional intelligence and subjective well-being revisited. Personality and Individual Differences, 48(4), 431-435

Με τον όρο αυτοεκτίμηση ορίζουμε την εκτίμηση της αξίας και της σημαντικότητάς του ατόμου και το να έχει την ικανότητα να είναι υπεύθυνο προς τον εαυτό του και προς τους άλλους. Στις μέρες μας, ακούμε συχνά το αίτημα της χαμηλής αυτοεκτίμησης από τους γονείς. Ο βαθμός αυτοεκτίμησης που έχει ο καθένας από εμάς, έχει αναπτυχθεί στην παιδική ηλικία μέσα από το οικογενειακό και σχολικό περιβάλλον και φαίνεται να καθορίζει τη επιτυχία και την ευτυχία σε πολλούς τομείς της μελλοντικής ζωής του ατόμου.

Τα παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση παρουσιάζουν τα εξής: αναφέρονται στον εαυτό τους με αρνητικούς χαρακτηρισμούς, εστιάζουν στην αρνητική διάθεση των άλλων, ακόμα και αν αυτή δεν σχετίζεται με δική τους συμπεριφορά, δεν δέχονται την κριτική ακόμα και όταν είναι εποικοδομητική, επειδή δημιουργεί δυσβάσταχτο άγχος, ασκούν ωστόσο σκληρή κριτική στους άλλους, επηρεάζονται πολύ από τα αρνητικά σχόλια των άλλων, έχουν χαμηλή επίδοση σε δραστηριότητες που συμμετέχουν, στενοχωριούνται επίσης υπερβολικά από τις αποτυχίες τους, νιώθουν συχνά μοναξιά, έχουν δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις, κυρίως με συνομηλίκους, δεν τολμούν να εκφράσουν τις ανάγκες ή τις απαιτήσεις τους και να διεκδικήσουν αυτά που επιθυμούν, ακόμα και αν είναι απόλυτα δικαιολογημένα, έχουν την τάση να προσαρμόζουν τη ζωή τους στις επιθυμίες των άλλων, είναι πιθανόν να υπάρξουν  θύματα εκφοβισμού (bullying) και κατά συνέπεια είναι ιδιαίτερα επιρρεπή στο άγχος και την κατάθλιψη (τόσο στην παιδική όσο και στην ενήλικη ζωή).

Αντιθέτως, τα παιδιά με υψηλή αυτοεκτίμηση νιώθουν ανεξάρτητα και ελεύθερα να εξερευνήσουν το περιβάλλον γνωρίζοντας ότι έχουν την υποστήριξη των γονιών τους, παρουσιάζουν επιτυχίες σε διάφορους τομείς που καταπιάνονται, παίρνουν πρωτοβουλίες και δεν φοβούνται να ξεκινούν κάτι καινούριο, δεν αγχώνονται έντονα με τις αλλαγές, προσαρμόζονται εύκολα σε διαφορετικές συνθήκες και περιβάλλοντα, έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και δεν αποθαρρύνονται εύκολα από τυχόν αποτυχίες, παρουσιάζουν χαμηλό βαθμό άγχους, λειτουργούν αποτελεσματικά μέσα σε μία ομάδα, αλλά μπορεί να λειτουργήσουν και ανεξάρτητα από αυτήν.

Η συμβουλευτική παρέμβαση για την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης στα παιδιά συμπεριλαμβάνει τόσο το παιδί /έφηβο όσο και τους γονείς. Όσον αφορά τους γονείς, συμβουλευτικές οδηγίες όπως οι παρακάτω είναι εξαιρετικά χρήσιμες και αποτελεσματικές.

Αποδεχόμαστε το παιδί όπως είναι και του δίνουμε αγάπη άνευ όρων, επιβραβεύουμε και επαινούμε το παιδί όσο πιο συχνά μπορούμε. Επαινούμε όχι μόνο το αποτέλεσμα, αλλά και την προσπάθεια που καταβάλλει το παιδί για μια δραστηριότητα. Ακόμα, θέτουμε στόχους στα παιδιά ανάλογα με την ηλικία και τις δυνατότητες τους και προσπαθούμε να διδάξουμε στα παιδιά την υπευθυνότητα, όπως για παράδειγμα, να μαζεύουν τα παιχνίδια τους, να μην πετούν τα πράγματα τους στο πάτωμα. Θέτουμε βασικούς λογικούς κανόνες που τα παιδιά, αλλά και οι ενήλικες  οφείλουν να ακολουθούν όπως για παράδειγμα, δεν τρώμε στο σαλόνι. Σε αυτό θα πρέπει να υπακούν τα παιδιά, αλλά κανένας από του δύο γονείς δεν θα πρέπει να τρώει στο σαλόνι. Ας μην ξεχνάμε ότι τα παιδιά τα πρώτα χρόνια της ζωής τους μαθαίνουν μέσω της παρατήρησης και της μίμησης.

Επιπρόσθετα, κρίνουμε μία πράξη και όχι το παιδί. Αν ένα παιδί έκανε κάτι που δεν έπρεπε ή παραβίασε ένα κανόνα ή έκανε κάτι κακό χρησιμοποιούμε τη φράση «αυτό που έκανες δεν είναι σωστό γιατί….» δεν λέμε «είσαι κακό παιδί για αυτό που έκανες». Ακούμε το παιδί όταν θέλει αν μας μιλήσει. Είναι σημαντικό να ξέρει ότι τα συναισθήματα του, οι σκέψεις του, οι επιθυμίες του θα ακουστούν, κι έτσι αν του συμβεί κάτι δυσάρεστο θα ξέρει ότι μπορεί να τρέξει στον γονιό του που θα είναι εκεί για αυτό. Επιπλέον, δεν το συγκρίνουμε με άλλα παιδιά. Αυτό δημιουργεί αρνητικά συναισθήματα του παιδιού προς τον εαυτό αλλά και ανταγωνισμό και ζήλεια προς τους άλλους. Τέλος, το αφήνουμε και του επιτρέπουμε να κάνει λάθη. Όταν το παιδί αναλαμβάνει πρωτοβουλίες και παίρνει ρίσκα, αναπόφευκτα κάποια στιγμή θα κάνει κάποιο λάθος. Αυτά είναι σημαντικά μαθήματα για την υπόλοιπη ζωή του και με τον τρόπο αυτό χτίζει την εμπιστοσύνη του. Ο γονιός οφείλει να το ενθαρρύνει να συνεχίσει την προσπάθεια του.

 Αναστασία Στάμου, ΜSc

Παιδοψυχολόγος

Ειδίκευση στη Γνωσιακή – Συμπεριφοριστική Θεραπεία

Τι είναι το μετατραυματικό στρες;

Το μετατραυματικό στρες είναι μια ψυχολογική κατάσταση που προκαλείται ύστερα από ένα τραυματικό για το άτομο γεγονός το οποίο απείλησε τη σωματική του ακεραιότητα ή συγκλόνησε το γνωσιακό και συναισθηματικό του κόσμο. Παραδείγματα κάποιου τραυματικού γεγονότος μπορεί να είναι πραγματικός ή απειλούμενος θάνατος, τραυματισμός ή απειλή προς τη σωματική ακεραιότητα του ίδιου του ατόμου ή κάποιου άλλου στο οποίο ήταν μάρτυρας ο ίδιος. Είναι απόλυτα φυσιολογικό ένα άτομο να βιώνει έντονο άγχος, θλίψη ή εφιάλτες ύστερα από ένα τραυματικό γεγονός αλλά συνήθως συν τω χρόνω αυτά υποχωρούν. Τα άτομα με μετατραυματικό στρες δεν εμφανίζουν απαραίτητα συμπτώματα αμέσως μετά το συμβάν αλλά μπορούν να τα εμφανίσουν τρεις με έξι μήνες μετά, ακόμη και ύστερα από χρόνια. Τα συμπτώματα κρατάνε πάνω από ένα μήνα.

Ποια είναι τα πιο συνηθισμένα χαρακτηριστικά;

Τα πιο σύνηθη γνωρίσματα του μετατραυματικού στρες είναι η αναβίωση του τραυματικού γεγονότος (flashbacks), δυσκολία ύπνου και το αίσθημα αποκοπής από την πραγματικότητα ή αποπροσωποποίησης (η αίσθηση ότι το άτομο βρίσκεται έξω από τον εαυτό του ή δεν μπορεί να θυμηθεί τι συνέβη ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα). Το άτομο συχνά “αποφεύγει” άτομα και καταστάσεις που του θυμίζουν το τραυματικό συμβάν. Η ένταση αλλά και η συχνότητά των συμπτωμάτων μπορεί να είναι τόσο έντονη που να επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα ζωής του ατόμου.

Συναισθηματικά: μπορεί να υπάρχει “αποκοπή ” ή “μούδιασμα” συναισθήματος όπου το άτομο δυσκολεύεται να νιώσει αγάπη ή πάθος ή να αντλεί ευχαρίστηση από άλλοτε αγαπημένες δραστηριότητες. Συχνά υπάρχουν και συναισθήματα σοκ, φόβου, θλίψης, θυμού, ενοχής, ντροπής, αδυναμίας ή και έλλειψης ελπίδας για το μέλλον.

Διανοητικά: μπορεί να υπάρχει αναποφασιστικότητα, αποπροσανατολισμός, ανησυχία και αυτοκατηγορία. Όπως και παθητικότητα για γεγονότα και καταστάσεις.

Σωματικά: έντονη κούραση, δυσκολία στον ύπνο, ξάφνιασμα με το παραμικρό, υπερβολική ή μειωμένη όρεξη για φαγητό ή στη σεξουαλική διάθεση. Σωματικά συμπτώματα όπως διαταραχές στο στομάχι, πονοκεφάλοι, αλωπεκεία κ.ο.κ

Διαπροσωπικά: υπάρχουν εντάσεις, έλλειψη ασφάλειας και εμπιστοσύνης, ανάγκη για απομόνωση, αίσθημα εγκατάλλειψης, επικριτική διάθεση, ανάγκη για πλήρη έλεγχο μέχρι και ανικανότητα δέσμευσης.

Να τονίσουμε όμως οτι τα παραπάνω είναι απλά ενδεικτικά και δεν επαρκούν από μόνα τους για κάποια διάγνωση.

Πώς μπορώ να βοηθηθώ;

Όσοι από εσάς έχετε βιώσει κάποιο έντονο ψυχοτραυματικό γεγονός καλό θα ήταν να το μοιραστείτε με ανθρώπους εμπιστοσύνης, η σιωπή και η απόσυρση δεν είναι βοηθητικές σε αυτές τις περιπτώσεις. Μιλήστε για το γεγονός, τα συναισθήματα και τις αντιδράσεις σας. Αποδεχτείτε οτι πρόκειται για μια περίοδο οδύνης για εσάς και προσπαθήστε να αφιερώνετε και λίγο χρόνο σε δραστηριότητες που κάνατε έως τώρα, ειδικά αυτές που σας προκαλούσαν κάποια ικανοποίηση.

Εάν ωστόσο δείτε οτι δυσκολεύεστε να το διαχειριστείτε μη διστάσετε να ζητήσετε την υποστήριξη κάποιου ειδικού. Παραδείγματα τέτοιων περιπτώσεων μπορεί να είναι το να φέρεστε διαφορετικά από ότι πριν το συμβάν, να έχετε προβλήματα στις διαπροσωπικές σας σχέσεις, να εξακολουθείτε να νιώθετε έντονη στεναχώρια και άγχος, να μη μπορείτε να σταματήσετε να σκέφτεστε το γεγονός ή να ευχαριστηθείτε τη ζωή σας.

Ο ειδικός θα σας βοηθήσει με εξειδικευμένες τεχνικές να αναγνωρίσετε και εν συνεχεία να τροποποιήσετε τις αρνητικές σκέψεις, ερμηνείες και συμπεριφορές που σχετίζονται με το συμβάν. Να εκφράσετε τα συναισθήματά σας και τις πεποιθήσεις σας σε σχέση με το τραυματικό γεγονός σε ένα ασφαλές περιβάλλον. Να ανακουφιστείτε από το άγχος και το φόβο. Να μειώσετε ή ακόμη και να εξαλείψετε τα αρνητικά συναισθήματα, βελτιώνοντας σημαντικά την ποιότητα της ζωής σας.

 Ουρανία Ζερικιώτη, ΜSc

Ψυχολόγος της Υγείας

Ειδίκευση στη Γνωσιακή – Συμπεριφοριστική Θεραπεία