Με τον όρο αυτοεκτίμηση ορίζουμε την εκτίμηση της αξίας και της σημαντικότητάς του ατόμου και το να έχει την ικανότητα να είναι υπεύθυνο προς τον εαυτό του και προς τους άλλους. Στις μέρες μας, ακούμε συχνά το αίτημα της χαμηλής αυτοεκτίμησης από τους γονείς. Ο βαθμός αυτοεκτίμησης που έχει ο καθένας από εμάς, έχει αναπτυχθεί στην παιδική ηλικία μέσα από το οικογενειακό και σχολικό περιβάλλον και φαίνεται να καθορίζει τη επιτυχία και την ευτυχία σε πολλούς τομείς της μελλοντικής ζωής του ατόμου.
Τα παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση παρουσιάζουν τα εξής: αναφέρονται στον εαυτό τους με αρνητικούς χαρακτηρισμούς, εστιάζουν στην αρνητική διάθεση των άλλων, ακόμα και αν αυτή δεν σχετίζεται με δική τους συμπεριφορά, δεν δέχονται την κριτική ακόμα και όταν είναι εποικοδομητική, επειδή δημιουργεί δυσβάσταχτο άγχος, ασκούν ωστόσο σκληρή κριτική στους άλλους, επηρεάζονται πολύ από τα αρνητικά σχόλια των άλλων, έχουν χαμηλή επίδοση σε δραστηριότητες που συμμετέχουν, στενοχωριούνται επίσης υπερβολικά από τις αποτυχίες τους, νιώθουν συχνά μοναξιά, έχουν δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις, κυρίως με συνομηλίκους, δεν τολμούν να εκφράσουν τις ανάγκες ή τις απαιτήσεις τους και να διεκδικήσουν αυτά που επιθυμούν, ακόμα και αν είναι απόλυτα δικαιολογημένα, έχουν την τάση να προσαρμόζουν τη ζωή τους στις επιθυμίες των άλλων, είναι πιθανόν να υπάρξουν θύματα εκφοβισμού (bullying) και κατά συνέπεια είναι ιδιαίτερα επιρρεπή στο άγχος και την κατάθλιψη (τόσο στην παιδική όσο και στην ενήλικη ζωή).
Αντιθέτως, τα παιδιά με υψηλή αυτοεκτίμηση νιώθουν ανεξάρτητα και ελεύθερα να εξερευνήσουν το περιβάλλον γνωρίζοντας ότι έχουν την υποστήριξη των γονιών τους, παρουσιάζουν επιτυχίες σε διάφορους τομείς που καταπιάνονται, παίρνουν πρωτοβουλίες και δεν φοβούνται να ξεκινούν κάτι καινούριο, δεν αγχώνονται έντονα με τις αλλαγές, προσαρμόζονται εύκολα σε διαφορετικές συνθήκες και περιβάλλοντα, έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και δεν αποθαρρύνονται εύκολα από τυχόν αποτυχίες, παρουσιάζουν χαμηλό βαθμό άγχους, λειτουργούν αποτελεσματικά μέσα σε μία ομάδα, αλλά μπορεί να λειτουργήσουν και ανεξάρτητα από αυτήν.
Η συμβουλευτική παρέμβαση για την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης στα παιδιά συμπεριλαμβάνει τόσο το παιδί /έφηβο όσο και τους γονείς. Όσον αφορά τους γονείς, συμβουλευτικές οδηγίες όπως οι παρακάτω είναι εξαιρετικά χρήσιμες και αποτελεσματικές.
Αποδεχόμαστε το παιδί όπως είναι και του δίνουμε αγάπη άνευ όρων, επιβραβεύουμε και επαινούμε το παιδί όσο πιο συχνά μπορούμε. Επαινούμε όχι μόνο το αποτέλεσμα, αλλά και την προσπάθεια που καταβάλλει το παιδί για μια δραστηριότητα. Ακόμα, θέτουμε στόχους στα παιδιά ανάλογα με την ηλικία και τις δυνατότητες τους και προσπαθούμε να διδάξουμε στα παιδιά την υπευθυνότητα, όπως για παράδειγμα, να μαζεύουν τα παιχνίδια τους, να μην πετούν τα πράγματα τους στο πάτωμα. Θέτουμε βασικούς λογικούς κανόνες που τα παιδιά, αλλά και οι ενήλικες οφείλουν να ακολουθούν όπως για παράδειγμα, δεν τρώμε στο σαλόνι. Σε αυτό θα πρέπει να υπακούν τα παιδιά, αλλά κανένας από του δύο γονείς δεν θα πρέπει να τρώει στο σαλόνι. Ας μην ξεχνάμε ότι τα παιδιά τα πρώτα χρόνια της ζωής τους μαθαίνουν μέσω της παρατήρησης και της μίμησης.
Επιπρόσθετα, κρίνουμε μία πράξη και όχι το παιδί. Αν ένα παιδί έκανε κάτι που δεν έπρεπε ή παραβίασε ένα κανόνα ή έκανε κάτι κακό χρησιμοποιούμε τη φράση «αυτό που έκανες δεν είναι σωστό γιατί….» δεν λέμε «είσαι κακό παιδί για αυτό που έκανες». Ακούμε το παιδί όταν θέλει αν μας μιλήσει. Είναι σημαντικό να ξέρει ότι τα συναισθήματα του, οι σκέψεις του, οι επιθυμίες του θα ακουστούν, κι έτσι αν του συμβεί κάτι δυσάρεστο θα ξέρει ότι μπορεί να τρέξει στον γονιό του που θα είναι εκεί για αυτό. Επιπλέον, δεν το συγκρίνουμε με άλλα παιδιά. Αυτό δημιουργεί αρνητικά συναισθήματα του παιδιού προς τον εαυτό αλλά και ανταγωνισμό και ζήλεια προς τους άλλους. Τέλος, το αφήνουμε και του επιτρέπουμε να κάνει λάθη. Όταν το παιδί αναλαμβάνει πρωτοβουλίες και παίρνει ρίσκα, αναπόφευκτα κάποια στιγμή θα κάνει κάποιο λάθος. Αυτά είναι σημαντικά μαθήματα για την υπόλοιπη ζωή του και με τον τρόπο αυτό χτίζει την εμπιστοσύνη του. Ο γονιός οφείλει να το ενθαρρύνει να συνεχίσει την προσπάθεια του.
Αναστασία Στάμου, ΜSc
Παιδοψυχολόγος
Ειδίκευση στη Γνωσιακή – Συμπεριφοριστική Θεραπεία