Το αίσθημα του θυμού είναι ένα αρκετά παρεξηγημένο αίσθημα. Συχνά συνδέεται με εντάσεις, συγκρούσεις, χωρισμούς και απώλειες. Όλες οι περιγραφές που αναφέρονται στον θυμό τον χαρακτηρίζουν ως ένα απαράδεκτο συναίσθημα θεωρώντας την εκδήλωσή του σχεδόν απαγορευμένη.
Ο θυμός αποτελεί ένα από τα βασικά φυσιολογικά συναισθήματα που ο καθένας αισθάνεται όταν κάτι δεν λειτουργεί σωστά. Θα μπορούσαμε να πούμε πως λειτουργεί σαν ένα προειδοποιητικό καμπανάκι που θέτει τον εαυτό σε κατάσταση εγρήγορσης για να προφυλαχτεί από το επικείμενο αγχογόνο ή απειλητικό ερέθισμα και να κάνει κάτι για να το αντιμετωπίσει.
Η βιβλιογραφία αναφέρει ότι είναι αναμενόμενο και φυσιολογικό το άτομο να νιώσει θυμό όταν βρεθεί σε κατάσταση απειλής, όταν απογοητευθεί από πρόσωπα ή και καταστάσεις, όταν εισπράξει την αδικία, όταν οι άλλοι δείξουν ότι δεν το σέβονται ή το αμφισβητούν έντονα, όταν νιώσει κοροϊδία ή όταν το ίδιο το άτομο αισθανθεί πως χάνει το κύρος και την αξιοπρέπειά του. Στις περιπτώσεις αυτές, και σε πολλές άλλες ακόμη, παρατηρείται να διαταράσσεται η συναισθηματική ισορροπία του ατόμου επιφέροντας δυσμενείς συνέπειες τόσο στο ίδιο όσο και στο περιβάλλον του.
Αν και ως συναίσθημα, επομένως, κατατάσσεται στα φυσιολογικά και απολύτως απαραίτητα για την υγιή ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του ατόμου, ο φακός του ενδιαφέροντος στρέφεται όταν ο θυμός γίνεται ξέσπασμα και εκφράζεται με μη λειτουργικούς ή απειλητικούς τρόπους.
Ανάμεσα στους κυριότερους λόγους των συναισθηματικών εκρήξεων που το άτομο εκδηλώνει, συγκαταλέγεται η ιδιοσυγκρασία του, το οικογενειακό περιβάλλον και οι τρόποι που το άτομο έχει μάθει να εκφράζεται, η κουλτούρα του σπιτιού ή της κοινωνίας που έχει μεγαλώσει, η ανοχή του περιβάλλοντος στον θυμό κ.ά.
Πότε ο θυμός προκαλεί ανησυχία;
Ο θυμός γίνεται πρόβλημα όταν ξεπερνά το όριο του φυσιολογικού και λειτουργικού συναισθήματος και αρχίζει να βλάπτει κυρίως τους άλλους. Πρόκειται για μια συμπεριφορά που συνήθως παρατηρείται από τα οικεία πρόσωπα που περιβάλλουν το άτομο. Η επαφή με τους άλλους και η εκτίμησή τους για τον τρόπο αλλά και τη συχνότητα εμφάνισης του θυμού είναι συνήθως οι εναρκτήριες σκέψεις για τη δυσκολία και την αντιμετώπιση της κατάστασης.
Ανάμεσα στις πιο συνηθισμένες συνθήκες που επιδεινώνουν τη μη υγιή έκφραση του θυμού είναι όταν:
- εκφράζεται με έντονο τρόπο και (αυτό) ή (έτερο) καταστροφική συμπεριφορά
- δεν μπορεί να εκφραστεί με υγιείς τρόπους
- έχει συχνότητα και διάρκεια
- δεν υπάρχει προφανής λόγος συναισθηματικής έκρηξης
- ξεκινά με μια αφορμή αλλά μεταπηδά σε άλλα θέματα
- επιφέρει δυσμενείς συνέπειες σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο
- εκφράζεται με λεκτική ή σωματική βία / επιθετικότητα
- παρατηρούνται έντονα σωματικά συμπτώματα όπως πονοκέφαλος, τρέμουλο στα χέρια, δυσφορία, ταχυκαρδία, εφίδρωση κλπ.
Σε περίπτωση που το άτομο αναγνωρίζει κάποια από τις παραπάνω συνθήκες έκφρασης θυμού και κυρίως αντιλαμβάνεται πως ο θυμός είναι το κυρίαρχο και μοναδικό συναίσθημά του για μεγάλο χρονικό διάστημα, είναι καλό να αναζητήσει τη βοήθεια ενός ειδικού, αρκεί να έχει πάντα στο μυαλό του πως η αναζήτηση αυτή δεν υποδηλώνει αδυναμία. Αντίθετα, φανερώνει ένα άτομο που σέβεται τον εαυτό του και τους άλλους, συνειδητοποιεί βαθιά τις αδυναμίες του και αναζητά τρόπους αυτοβελτίωσης και αρμονικής κοινωνικής συμβίωσης.
Κατερίνα Λεβάκη
Ψυχολόγος
Ειδίκευση στη Γνωσιακή – Συμπεριφοριστική Θεραπεία
Διδάκτωρ Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης