Συνήθως όταν ρωτάμε κάποιον γιατί επέλεξε τον σύντροφό του παίρνουμε απαντήσεις που έχουν να κάνουν με την εξυπνάδα, το χιούμορ, την εμφάνιση κτλ. Με άλλα λόγια η επιλογή ενός συντρόφου συνδέεται συνειδητά με κάποια χαρακτηριστικά του άλλου που μας ελκύουν.
Υπάρχουν όμως και πολλοί άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν μια τέτοια επλογή, οι οποίοι δεν είναι συνειδητοί και συνδέονται με βιώματα της παιδικής ηλικίας.
Τα βιώματα της παιδικής ηλικίας , θετικά ή αρνητικά, θα επηρεάσουν τις επιλογές μας και τις σχέσεις μας με το άλλο φύλο, αντιστοίχως θετικά ή αρνητικά.Τα βιώματα αυτά αφορούν κυρίως στη σχέση με τους γονείς μας αλλά και με άλλα πρόσωπα που έχουν παίξει σημαντικό ρόλο στη ζωή μας σε εκείνη τη φάση όπως δάσκαλοι ή συνομήλικοι.
Κάθε παιδί έχει κάποιες πυρηνικές ανάγκες όπως είναι η ασφαλής πρόσδεση με τους άλλους (δηλ. ανάγκη για ασφάλεια,σταθερότητα,προβλεψιμότητα,φροντίδα και αποδοχή), η αυτονομία και η αίσθηση ταυτότητας, η ελευθερία έκφρασης αναγκών και συναισθημάτων, ο αυθορμητισμός και το παιχνίδι, καθώς και η ύπαρξη ρεαλιστικών ορίων.
Τραυματικές εμπειρίες της παιδικης ηλικίας μπορούν να υποδαυλίσουν τις ανάγκες αυτές. Πιο αναλυτικά, η συναισθηματική απόσταση και ψυχρότητα των γονέων, η κακομεταχείριση και η απόρριψη αλλά και η υπερπροστασία και η ελλιπής οριοθέτηση του παιδιού αποτελούν ακατάλληλες αντιδράσεις που ματαιώνουν τις ανάγκες του παιδιού και τελικά δημιουργούν στο άτομο αρνητικές πεποιθήσεις σχετικά με τον εαυτό του και τους άλλους. Αυτές οι πεποιθήσεις θα καθορίσουν σε σημαντικό βαθμό τον τρόπο με τον οποίο το άτομο σκέφτεται, νιώθει, συμπεριφέρεται και σχετίζεται με τους άλλους. Τέτοιες πεποιθήσεις είναι βαθύτερες και σε μεγάλο βαθμό μη συνειδητές. Για παράδειγμα, ένα παιδί ως αποτέλεσμα αυτών των ματαιώσεων μπορεί να έχει την πεποίθηση ότι έιναι ελαττωματικό/ανεπιθύμητο/ανάξιο κτλ.
Το άτομο στην παιδική ηλικία θα αναπτύξει μία στρατηγική για να μπορέσει να αντιμετωπίσει τα τραυματικά γεγονότα, μία στρατηγική που σε εκείνη την ηλικία αποτελεί υγιή μηχανισμό άμυνας. Στην πορεία όμως της ζωής η στρατηγική αυτή θα παγιδεύσει το άτομο και θα αποδειχθεί δυσλειτουργική γιατί δε θα του επιτρέψει να έρθει σε επαφή με τις ανάγκες του και να τις ικανοποιήσει.
Οι πιθανές δυσλειτουργικές στρατηγικές είναι τρεις : η υπεραναπλήρωση, η αποφυγή και η παράδοση.
Στο παράδειγμα της πεποίθησης «ελαττωματικότητας» που αναφέρθηκε παραπάνω, η στρατηγική υπεραναπλήρωσης θα μπορούσε να αφορά σε επένδυση του ατόμου στην καριέρα και στην επιτυχία, με αποτέλεσμα το άτομο να μην μπορέσει να δημιουργήσει στενές διαροσωπικές σχέσεις αφού δεν αφιερώνει χρόνο στην προσωπική του ζωή. Το αποτέλεσμα είναι ότι το άτομο έτσι συνεχίζει να πιστεύει ότι είναι ελαττωματικό και δεν καταφέρνει να νιώσει ευτυχισμένο. Επίσης είναι ευάλωτο σε κατάθλιψη, σε περίπτωση που υπάρξει κάποια ματαίωση στην επαγγελματική του ζωή.
Η αποφυγή στο ίδιο παράδειγμα με την πεποίθηση ελαττωματικότητας θα ήταν η έλλειψη πρωτοβουλιών και η αποφυγή προκλήσεων στον επαγγελματικό τομέα γιατί το άτομο νιώθει ότι δε θα τα καταφέρει και/ή η αποφυγή του ανοίγματος και του μοιράσματος των σκέψεων και των συναισθημάτων στον προσωπικό τομέα από φόβο απόρριψης των άλλων. Αυτή η στραηγική έχει και πάλι σαν αποτέλεσμα τη διατήρηση και ενίσχυση της πεποίθησης ελαττωματικότητας.
Τέλος η παράδοση στην πεποίθηση ελαττωματικότητας θα σήμαινε ότι το άτομο μπορεί να επιλέγει, χωρίς να το συνειδητοποιεί, συντρόφους που είναι απορριπτικοί και επικριτικοί σαν χαρακτήρες, γεγονός που πάλι ενισχύει την πεποίθηση ελαττωματικότητας.
Αν παρατηρούμε ότι κάποια πράγματα στην προσωπική μας ζωή επαναλαμβάνονται, αν θεωρούμε ότι συναντάμε όλο τους λάθος ανθρώπους, αν οι σχέσεις μας είναι δυσαρμονικές ή έχουμε δυσκολία να ξεκινήσουμε μια σχέση γιατί θεωρούμε ότι οι άλλοι δεν είναι αρκετά «καλοί» για μας, τότε καλό θα ήταν να αναρωτηθούμε μήπως έχουμε κι εμείς οι ίδιοι κάποιο μερίδιο σ’αυτό. Ενας ειδικός ψυχικής υγείας μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα τα ασυνείδητα μοτίβα μας και να μας στηρίξει στην προσπάθεια μας να τα «σπάσουμε», με στόχο την εκπλήρωση των επιθυμιών μας και μια πιο υγιή διαπροσωπική ζωή.
Γεωργία Μαριακάκη, ΜSc
Κλινική Ψυχολόγος
Ειδίκευση στη Γνωσιακή-Συμπεριφοριστική Θεραπεία