Η αναβλητικότητα είναι µέρος της ανθρώπινης ύπαρξης. Αναβάλλοντας, το άτομο πρόσκαιρα νιώθει ανακούφιση και ανεμελιά, αφού έχει αποφύγει την δύσκολη πραγματικότητα που τον περιβάλλει εκείνη τη στιγμή και τα αρνητικά συναισθήματα που θα του προκαλέσει. Επίσης, αναβάλλει γιατί θεωρεί ότι έτσι προετοιμάζεται καλύτερα για τη στιγμή που θα αναλάβει δράση ή απλώς αναβάλλει λόγω χαμηλής διάθεσης ή έλλειψης κινήτρου.
Η αναβλητικότητα αποτελεί μια επίκτητη συμπεριφορά και οι αιτίες της είναι διαφορετικές για κάθε άνθρωπο. Η συχνότητα και οι λόγοι που ο καθένας αναβάλλει εξαρτώνται από την προσωπικότητά του, τα βιώματα, τη φύση της δραστηριότητας ή την ύπαρξη κάποιας ψυχικής διαταραχής (κυρίως κατάθλιψη). Ως συμπεριφορά, έχει τις ρίζες της στο παρελθόν είτε λόγω της αλληλεπίδρασης του ατόμου με το περιβάλλον της παιδικής ηλικίας του, είτε για να διαχειριστεί προσωπικές πεποιθήσεις του, είτε για να ανταπεξέλθει σε παρελθοντικές εμπειρίες. Μέσω της αναβλητικότητας, το άτομο αποσκοπεί στην αντιμετώπιση βαθύτερων αρνητικών πεποιθήσεων που έχει σχηματίσει για τον εαυτό του, οι οποίες φαίνεται ότι συμβάλουν καθοριστικά στην ανάπτυξη και τη διατήρησή της. Οι πεποιθήσεις αυτές συνήθως εμπεριέχουν τα γνωστικά σχήματα της χαμηλής αυτοεκτίμησης, του φόβου της αποτυχίας, της τελειοθηρίας, του έντονου αισθήματος για το καθήκον, του φόβου της κριτικής και της ανημπόριας.
Το κατά πόσο η αναβλητικότητα θα εξελιχθεί από μια φυσιολογική συμπεριφορά σε ένα χρόνιο δυσλειτουργικό μοτίβο εξαρτάται από το βαθμό που επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα ζωής του ατόμου. Σε αυτή την περίπτωση, παρόλο που το άτομο αναβάλλει διαρκώς με γνώμονα τα στιγμιαία οφέλη, οι βαθύτερες αιτίες που διαιωνίζουν το πρόβλημα δεν επιλύονται. Αντιθέτως, ο ίδιος εγκλωβίζεται σε ένα φαύλο κύκλο αδράνειας, βιώνοντας θλίψη, απογοήτευση, άγχος, ευερεθιστότητα, ενοχή και χαμηλή κινητοποίηση. Η κατάσταση αυτή συνεπάγεται έκπτωση σε σημαντικούς τομείς, όπως τον επαγγελματικό, τον οικογενειακό, τον κοινωνικό ή τον διαπροσωπικό. Ταυτοχρόνως, επηρεάζεται αρνητικά και η ψυχική υγεία του ατόμου.
Τι μπορώ να κάνω για να αντιμετωπίσω την αναβλητικότητά μου;
- Να θέτω ρεαλιστικούς στόχους, ώστε να είναι άμεσα εφικτοί και να μπορώ να αξιολογήσώ την έκβασή τους.
- Εάν κάποιος στόχος/ δραστηριότητα είναι δύσκολος τον χωρίζω σε επιμέρους βήματα.
- Καθημερινά καταγράφω τις υποχρεώσεις της επόμενης μέρας, ώστε να έχω ένα συγκεκριμένο ημερήσιο πλάνο δράσης.
- Φτιάχνω ένα εβδομαδιαίο ημερολόγιο δραστηριοτήτων, το οποίο θα είναι ισορροπημένο ως προς τη δουλειά/υποχρεώσεις και την ενασχόληση με ευχάριστες δραστηριότητες.
- Έχω στο μυαλό μου ότι το σημαντικότερο είναι η προσωπική μου προσπάθεια. Επομένως, αποφεύγω να κρίνω τις πράξεις αποκλειστικά από την έκβασή τους.
- Δεν ξεχνώ να επιβραβεύω τον εαυτό σου. Εντοπίζω τις αυτό-υποτιμητικές σκέψεις, όπως « Ήταν καθαρά θέμα τύχης που πέρασα το μάθημα.» και τις αντικαθιστώ με περισσότερο επιδοκιμαστικές «Δεν ήταν θέμα τύχης. Παρακολουθούσα με συνέπεια τις παραδόσεις και προετοιμάστηκα καλά.».
- Δεν πιέζω τον εαυτό μου να κάνει πράγματα. Αντικαθιστώ τα «πρέπει» με το «θέλω» ή «θα ήταν καλό για μένα να…».
Πηγές
Beck, J.S. (2016). Εισαγωγή στη Γνωστική Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία: Τεχνικές και Εφαρμογές.(επιμ. Ελληνικής έκδοσης: Γ. Σίμος). Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη.
Burns, D. D. (1996). Αισθανθείτε καλά!. (επιμ. Ελληνικής έκδοσης: Γ. Σίμος). Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη.
Ευτυχία Ψύλλου
Ψυχολόγος
Ειδίκευση στη Γνωσιακή – Συμπεριφοριστική θεραπεία
Ειδικευόμενη στη Γνωσιακή – Συμπεριφορική Θεραπεία των Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής