Έχει τύχει να δούμε μια μαύρη γάτα και να στρέψουμε το βλέμμα μας αλλού γιατί το θεωρούμε κακή τύχη ή να χτυπάμε ξύλο για να μην συμβεί κάτι κακό ή ακόμα και να αναρωτιόμαστε αν κλείσαμε το μάτι της κουζίνας ή αν κλειδώσαμε το σπίτι. Πώς ξεχωρίζουμε πότε κάποιος όμως έχει ψυχαναγκαστική διαταραχή;
Έχει να κάνει με την ποιότητα και συχνότητα συγκεκριμένων σκέψεων και συμπεριφορών όπως και με το βαθμό που επηρεάζεται η ποιότητα της ζωής.
Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή εμφανίζει επικράτηση της τάξεως του 2.5 % είναι ισοδύναμα κοινή και στα δυο φύλλα και υπάρχει επιδείνωση των συμπτωμάτων κάτω από έντονο στρές.
Ποια είναι τα πιο κοινά χαρακτηριστικά;
Άτομα με ψυχαναγκαστική διαταραχή συχνά εμφανίζουν επαναλαμβανόμενες, επίμονες και αγχωτικές σκέψεις , παρορμήσεις και εικόνες (ιδεοληψίες) όπου ενώ αναγνωρίζονται ως ξένες και παράλογες ως προς τον εαυτό , υπάρχει μεγάλη δυσκολία ως προς την εξουδετέρωσή τους. Επίσης ένα συνηθισμένο χαρακτηριστικό είναι οτι βιώνουν τη σκέψη σαν πράξη, πράγμα το οποίο τους δημιουργεί πολύ έντονο άγχος δυσχεραίνοντας την κατάσταση. Οι πιο συνηθισμένες τακτικές που ακολουθεί κάποιος στη προσπάθεια να βάλει ένα “τέλος” είναι οι εξής:
Η αποφυγή, όπου το άτομο προσπαθεί να αγνοεί αυτές τις αγχωτικές σκέψεις χωρίς κανένα όμως ιδιαίτερο αποτέλεσμα, ο καταναγκασμός, όπου το άτομο αισθάνεται ότι ΠΡΕΠΕΙ να κάνει κάτι με πολύ συγκεκριμένο τρόπο , η επιβεβαίωση, όπου χρειάζεται να κάνει κάτι πολλές φορές ώστε να «επιβεβαιωθεί» ότι το έκανε σωστά ή να ρωτάει κάποιον άνθρωπο εμπιστοσύνης για το αν έκανε κάτι σωστά μέχρι να «σιγουρευτεί» και οι τελετουργίες, όπου το άτομο αισθάνεται οτι εξουδετερώνει αυτές τις σκέψεις με κάποια άλλη σκέψη ή πράξη η οποία μπορεί να γίνεται σχεδόν εμμονική. Η αλήθεια όμως είναι οτι αυτές οι τεχνικές εξουδετέρωσης ενώ αρχικά προσφέρουν μια προσωρινή ανακούφιση, στην ουσία συντηρούν το πρόβλημα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο και επηρεάζοντας αρνητικά την καθημερινότητα του ατόμου.
Για παράδειγμα μπορεί κάποιος να φοβάται μη τυχόν δηλητηριάσει με το φαγητό την οικογένειά του (ιδεοληψία), βιώνει έντονο άγχος και έτσι αποφασίζει να μη μαγειρέψει καθόλου (αποφυγή).
Πιο συχνά παραδείγματα καταναγκασμών σχετίζονται με το πλύσιμο, όπου τα άτομα φοβούνται τη μόλυνση και η συμπεριφορά τους αποσκοπεί στη διατήρηση της καθαριότητας ή την αποκατάστασή της. Τον έλεγχο, όπου τα άτομα φοβούνται μια επικείμενη καταστροφή όπως το να έχουν αφήσει τη πόρτα ξεκλείδωτη και καταφεύγουν σε επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά ελέγχου. Την ταξινόμηση, όπου τα άτομα υιοθετούν μια συμπεριφορά που προέρχεται από την ανάγκη τους να διευθετήσουν τα αντικείμενα μεταξύ τους με γνώμονα κάποιους δικούς τους αποκλειστικά κανόνες και «πρέπει».Την επανάληψη, όπου τα άτομα για προληπτικούς κυρίως λόγους νιώθουν την επιτακτική ανάγκη τέλεσης μιας συγκεκριμένης πράξης όπως να μετρήσουν από μέσα τους μέχρι ένα συγκεκριμένο αριθμό ή να πουν μια προσευχή.
Πιο συχνά παραδείγματα ιδεοληψιών από την άλλη είναι η τελειομανία, ότι δηλαδή πρέπει να τα κάνω όλα τέλεια, «ή τέλεια ή τίποτα», η καταστροφολογία με την έννοια οτι κάτι κακό θα συμβεί, οι σεξουαλικές ιδεοληψίες όπως απαγορευμένες σκέψεις σεξουαλικού περιεχομένου και οι θρησκευτικές, φόβος του ατόμου ότι θα κάνει κάτι κακό και θα τον τιμωρήσει ο θεός.
Πώς μπορώ να βοηθηθώ;
Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία είναι μια από τις πιο ενδεδειγμένες ψυχοθεραπευτικές μεθόδους για την αντιμετώπιση της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής. Μέσω της γνωσιακής συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας το άτομο καταφέρνει να μειώσει τους καταναγκασμούς και τις ιδεοληψίες διατηρώντας μια καλύτερη ποιότητα ζωής, μαθαίνοντας μέσα από εξειδικευμένες τεχνικές να αναγνωρίζει τη ψυχαναγκαστική του σκέψη και να διαχειρίζεται το εκάστοτε πρόβλημά, τη στιγμή που ατό προκύπτει. Επίσης μαθαίνει να διαχειρίζεται το άγχος του με πιο λειτουργικούς για τον ίδιο τρόπους χωρίς να χρειαστεί να εκτελέσει κάποια καταναγκαστική συμπεριφορά. Υπάρχουν ωστόσω φορές που το άτομο μπορεί να χρειαστεί παράλληλα και κάποια θεραπευτική αγωγή, εξαρτάται από τη περίπτωση.
Ουρανία Ζερικιώτη, ΜSc
Ψυχολόγος της Υγείας
Ειδίκευση στη Γνωσιακή– Συμπεριφοριστική Θεραπεία